عۇماخاناصدې ГIУМАХАНАССДЕ

 ۲۰۱۵  سۈن  ئێخازۇڶ مۈڞاڷۇل ٤ قۈ،  بۈرهان قۈ - شامات قۈ 

 

عۇماخاناصدې

 

عېنېڭې،  عادامال،  خابار بێښێنێن خايبارالدې عۇنطۇن ڞار راعاراصۇل

ڃاڅايال،  گاڸاڬې هۇنار احێزێن دۈب مادێنايالدا رۈخېل ڸۇراصۇل

خايبارالدې عۇنطۇن ڞار راعێ ڬۇرێۺ ڞۈراڷۇل ځانزابێ دۇداصا حێنقێ؟

دۈب مادێنايالدا رۈخېل ڸېي ڬۇرێۺ غۈب فێرعانێل ئۇمات دۇدېخۇن بۇصێن؟

مېسېدێل هێندێوې هاوۇراو لاچېن هۇنارازې واڅا دۈوې ڄاراڅې

هۇنار بێچاص ڨۇراو عالێل زۇلفۇقار قۈطارێزې وێڷا كافۇرڸێيالدې

واڅايێلان ابې،  طالطا عۇماخان ڬالامال رێخۇلېب باراداڷۇل خېر

صانڬارال طۇطۇلېب،  رۇماب عارادا خوالچاي چارامازۇل بۈيالڬێ هارۇن

ماخۇڶان بېر باڭۇن،  خۇنز ښاداڅ راچۇن   بۈدې عاقلۇ ڨۈلېو عالێسكاندێڬۇن

عاقلۇ كامێلڸاراو بېڛاو چۇفانڬۇن   دايتێلالڬێ راچۇن،  ئۇغۇزێلالڬۇن

ڞۈراڷۇل حال ڸالېل،  حێنقێ طاعارال    رېهۇن تامانچابێ راچلێڅڬێ راڅۇن

باڝێل ڸۇلدۇل رۇڬېل څێرمالڬێ رۈسۇن   څۇزڅۇزدا رۇهۇنال ئێستامبۇلالڬۇن

طاد تارێخال څوارال دۇغالڬێ رۈسۇن   ماخدا رۇقارۇلېل،  قان ڭۇن ڄۈلارېل

گانڝۇن چان تۈلارېل چۇيالڬێ رېگۇن   غۈرڶې جۇران ئۇنېل بايراڅچاعێڬۇن

واڅۇن ئۇن عۇماخان حۇراڅ رېۺطێندال   بۇغێي ڝاقاب تانا تۇشمانزاباڛا

عۇرۇڅ چادێرازۇل څاحڸێ بێڮێدال   طۈلڬۈ نۇر صۇن انا ڬۇرجێستاناڷۇل

واڅۇن ئۇن عۇماخان ڄاراڅ رېۺطێندال   بۇبۇدێ خېخڸانا تۇشمانزابازۇل

عاجاوخان،  عاقلۇخان،  كامالێ راچۇن   مۇغازدا فاجال ران،  فێلێل بۈ باچۇن

ڬاوازێ ماوراڬۇن،  مۇخرانێ خانڬۇن   خانزابازۇل اسكار ښاداڅڬێ باچۇن

قواطێو واڅانێلا تێفلێسدېرێل شاه   عۇماځان وۇحێزې چۈل بۈڬێ باچۇن

واڅۇن ۺواراو خۇنكار كافۇرڸێ باچۇن   هێناڷۇل كاوۇدا تارێخ څوالێلان

چێڸێ بۇڬېل ۺێنال ښاداڅڬێ راچۇن   فۈڅێڛا ڛۇڸارال چۇيالڬێ رېگۇن

چېرخالدا بېرڃوانێ،  عادان حێنقۇلېل    څاحال ماڭال عادال،  قۈلدابێ رېطۇن

باقۇل نۇر صۇن ئۇنېب ياراغڬێ بۈرچۇن    مێسكێنال ۺێنازې صاداقاڬێ ڨۇن

ڷۇدبێ رۇڬېلاڛا ڞارالڬێ طامۇن   قۇلهۇ ڞالۇن،  ياراغ چېرخالداڬێ بان

خێرێيال دۇعابێ خوالچابازدا څوان   ۺوانا غۈلۈدێصېل الازانالدې

اسالام عالايكۇم،  خۇنزاڅا عۇماخان   وا عالايكۇم سالام،  ڄارڸۇل باحارزال

ڞۈرالداصا داولا دۇي ناسێبڸاياو   داولاڬۇن رۇقالدې مۇن ڷێگ واچاياو

ازارڬۈ عۇرڝماطا خازێناڬێ قان   نۇسڬۈ وارانێدې مېسېد باگارۇن

كۇتاكاڷ راڅۇلېل څۇلبۇزدې عۇنطۇن    قۈئازار رېگاراو ښاداڅڬێ واچۇن

ۺوانا شێراكالدې دۈو ئێبراهێمځان   واخانێب باڅۇلېزې حال ڨېزېيێلان

يا دۈب واخانێب،  دۈب ڬۇمۇشێب    عالێ،  عۇمارێدا راڅێزې گوېڃېل

راڅۇن بۈدې ڨۇراو نۇښالاصۇل واس    واخانێب باڅۇن،  څۇزڅۇل غۇراراو

ڬۇمۇشێب باڅۇن،  اسێر هابۇراو    دۈب فێرعانێل ئۇمات هالاڬ هابۇراو

دۈو هېرېگلێل ئۇلكا كوېردې بۈساراو   كێنالڬۈ خانزابێ حاطێڨ طامۇراو

تۇشمانال شاهارال ڝادۇد رۇحاراو   ماغرێب ماشرێقالدې ڞار دۇر راعاراو

ڞۈراڷۇل ڸێمادا بێښېن دۇر ڸاراو   باعار عاراصالدې عۇرڅێ ڨابۇراو

ڬۇلا الخۇنارېو،  خېر راهالارېو   سالێيانێل بۈيال راڨالدې راراو

خوالچېن چۇچۇلارېو،  چۇ صواكالارېو   لاطێف فاشال قۈقا قانێڨ بۇقاراو

قانال حاجات هېڃۈ باهادۇراصې   خانزابازۇلڬێ خان،  ڃواياو نادێر شاه

دۇر خابار راعێدال،  لۇڬبال سۈرۈراو   خالقاڷې گۇدێياو قاجارازۇل شاه

دۇر بۈڬان عۇنطێدال،  غانڝۇن سۈرۈراو   دۇنێيال قاڸۇلېب،  قافاڷۇل مېعېر

قواطێب چادێر ڃوايدال،  بېر عۇراب دۇيې   ڬۈرالێڶ بېڬۇلېب ازدۈهۈدۇل راگ

مۇن وۇصۇنڬېڬێيان هارارال ځوايڬێ   بۈدۇل شاهارازدې شاه شاهارازدې

شێباب شاهارالدې راسۇلڬێ طامۇن   احدېزې رېگانا ڃواياو ئێمانهېڃ

تێفلێسدېرێل كاوۇ راهۇن تېيێلان   كاوۇداصا حۈصال راڅۇن تېيێلان

ښۈ بۈ باڃۇن بۇڬۈ خۇنزدېرێلێلان    ئېزۇلڬۈ خان وۇڬۈ عۇماخانێلان

چانڬێ خان واڅانا عاطێراڨالدا    فۇلاوۈ كوانالېل،  چالتۇڬ بېڸۇنېل

ښۈ خان واڅۇن وۇڬۈ خۇنزدېرێل طالطا  خارێڛا ڬالامال زۈدێڅې رالېو

ماخۇل صوېرانێڬێ،  ڬۇلمۇل تۈلارېو   ڬانڃێل هارۇنێڬێ سێيال تۈلارېو

هېصدا خادۇر رۇڬېل هېل عۈلۈڅابێ   ڝاداي گانڝێزېڬێ ناڅې قالارېل

عۇمار،  عۇسمانێيې نافاقا قېڃېل    ناكالدا كوېر ڨابۇن كاك بێخۇلېزدې

بێڿان تاراب خوالچېن خۇنزدېرێل خاناص   عاجۇج  ماجۇجاڷۇل عۈرڅۇدې ۺوېعان

جانێو هێندێو وۇگۇن تۇمانگ رېخانێ    تۇلفێسدېرێل ځانڬێ جانێو واخچاراو

بێخاڬێ،  فادێشاه،  دۇر مېسېد عاراښ   قواطێو طالطې واڅۇن گالدێن څواعانێ

تېلاوۇرێب كاوۇ جێنڛا قۈطۇلېب    ناعلابێ ۺۇۺايڬێ اختال خوالچادۇل

هاكێل دوارێ بۇڬۈ چۈرێب دۈباڬێ  داغێستاناڷۇل خان ځۇن راعۇلێلان

تۈفێل رۈخېل بۇڬۈ دۈبا څێزێڅالدا    خانزابازۇل خاناص دۇنيال تانێلان

باقڬێ ڝاق بۇحۇلېب ڄارتالانۇبې    وۇحانێۺ،  عۇماخان،  خێناب هۈرۈڛا؟

ڞادڬێ تێرۇن بالېب ماجڬێتۇل گالطې   ارالێۺ حارۇحۇن حانعارښۇل غۇجدۇل؟

عۇماخاناصۇل مێصرێ بۈسنۈب بێئێندال   ڞۈراڷۇل غۇلدۇڛا ڄېعېر باڃۈداي؟

خاناصۇل مۇسۇدۇل غۈلۈدې ۺوېدال   غۇلدۇزۇل چۇندۇڛا ماعۇ طېڃۈداي؟

قۈلدېن صوېرۇن قالېل گالدابێ رۈرچۇن   قاصێ راڅۇن ارال احماطخاناصۇلال

قوارێڸۇڅ رۈرچۇنېل خوالچابێ رۇڮۇن    حاطێل عێڞڬۈ ارال ياس ڨۇرال دۇرڛال

ڃابار ياقۇتاڷۇل،  قېد كێراجاڷۇل   ڞارۇيې غۇغايان – غۈي دۇر گێڷێلاي

ڃالۇ مېسېدێلاب،  رێڮێ عارښۇلاب   طۇن عۈدۈبې ايان – اراي څێصطامان

عۇماخاناصۇل چادێر چۈدې ڃوان بۇڬێن   چۇ ڷێيې ڨۈلۈلېب،  واي عالێبۇلات؟

نۇښالاصۇل دۇغال قېدا ران رۇڬێن   قواطێر ۺال راڅۇنېل،  احماطخاناصۇلال؟

ښۈ عايێبنێ ڭانا عۇماخاناصدا   گۈلاڬۈ كافۇرڸێ كوێنڃۈڬۈ تېدال

ښۈيڬێ دۇر خابادا بۇڬېب كێراجاڷۇل قېد   كافۇرازۇل خارێد ڄېعېر بېڸايڬێ

دۇر ځابادا ڃواراب مېسېدێل زانێ   ازناوۇرزابازۇل ڬۇلێد بۈرڶاڬێ

ځوېلارېو،  ځوېلارېو،  لاچېن عۇماخان  ڮێندالازۇل بۈڬۇن ڞۈردا واتێلا

ځوېزې رېسڬۈ هېڃۈ شاه عاباسێل واس   حالاج عابدۇلاهڬۇن هاقلێد واتێلا

ڮێندالازۇل بۈڬۇن مۇن ڞۈرداڸێدال   ڞار بۇڬېل دۇر بۈيال ۺايزې رێخۇلېل؟

حالاج عابدۇلاهڬۇن مۇن هاقلێدڸێدال    هېرېگلێل چۇقبۇڛا رۈخېل ۺاي ڸۈلېب؟

ڄاراڅ هۈبۈلاصۇل هايباتاب هېقېل   خېر هۈرڨۈب جۇباراب،  هۈڞۈ راعاراب

هۇئێنێۺ بێڮاراب،  عۇماخان،  دۇدا؟   دۇيې رېڴ هابۇراو ڄاراڅا هۈبۈل

ڃاڬۈ دۇنيالالدا ئېخېتۇڬېڬێ    خېر ڨېزې ئۇرغاراي احماطێل عاشات

عاجالاڷۇل ئۇنتۇد تۇرايڬێ بۈسنۈي    هۈلۈڨا باڅاراب ڞۈلۈڨ ۺوېزېعان

ڞالاڛا بۇخۇلېب چاغار طاعاياو    ڞۈرۈصا باڅاراب مۇسۇكێب عۇنطۇن

خۇنجێڛا بۇخۇلېب دۇلۇغ بېڬاياو   بۈڞێ قوارێعۇنێۺ مۇن ڞۈرۈو اراو

بۈڞۇڅ ۺاي بێچێڃېب هۈلۈڨ ماغالۈ؟   ڞار قوارێعۇنێۺ مۇن قواطێو واڅاراو

ڞارۇيې ۺاي ئێنڃېو ئێستامبۇلێوې؟   خۇنزاڅا ڞۈرۈيې ڞالاد قۈطێعان

ڞۈلبۈل چاغێر بۈسۇن چاعێ راچاراو   ڞۈرالداصا ناڅې خۇنزاڅې ۺوېعان

چۇيازۇل طوارقێياڷ طالۇ باساراو   مۈڞرۈڅې ڞۈر خالېب ڞاحێل عالارچا

ڞۈرالدې بالاهۇن حێحێلېب بۇڬۈ   ڞوايێڅ نۇځ باچۇنېب دۇر ڬۇردا خوالچېن

ماعێداڬێ دالۇن،  عۈدێلېب بۇڬۈ   مېسېدێل كارتالدې كارفێت جۇباراو

كارتڬۇن ماحرۇمڸاياو،  دۇر حالڃاڅاياو   كاوۇيالدا نۇڞبێ رېزاڷۇل غۇراو

ياڛال ياسال ځواياو،  لاچېن عۇماخان    دۇر عێيال كوانالېب غۈب زاعێب باقڸێ

طۇن عۈدۈبې ايڬێ،  كانڸێ نۇښالخان   دۇر چۇيال طامۇلېل هۈلۈڨ بايدابێ

زۈدێڅې ڨواهايڬێ،  دارمان عۇماخان    بێخاڬێ،  فادێشاه،  دۇر مېسېد عاراښ

 

ۺۇۺانێن ناعلابێ اختال خوالچادۇل

 

ГIумаханассде

 

ГIенекке, гIадамал, ххабар бицинин  Ххайбаралде  гIунтIун цIцIар рагIарассул,

ЧIахъаял, кIалъаге гьунар ахIизин   доб Мадинаялда роххел лъурассул.

Ххайбаралде гIунтIун цIцIар рагIи гурищ,  ЦIцIоралълъул ханзаби дудасса хIинкъи?

Доб Мадинаялда роххел лъей гурищ,   гъоб ПиргIанил умат  дудеххун буссин?

Меседил гьиндиве гьавурав лачен,  гьунаразе вахъа дове ЧIчIарахъе

Гьунар Бичасс кьурав ГIалил зулпукъар,  къотIаризе вилълъа капурлъиялде.

Вахъайилан абе, ТIалтIа  ГIумахан –  галамал  риххулеб барадалълъул  ххер,

Ссангарал тIутIулеб, румаб гIарада.  Ххвалчай чарамазул боялги гьарун,

МаххулIан бер баккун, ххунз цадахъ рачун,  боде гIакълу кьолев ГIалискандигун,

ГIакълу камиллъарав Беццав Чупангун, Дайтилалги рачун, угъузилалгун,

ЦIцIоралълъул хIал лъалел, хIинкъи тIагIарал,  регьун таманчаби рачлихъги рахъун,

БацIил лъулдул ругел хъирмалги  росун,  хъузхъузда ругьунал истамбулалгун,

ТIад тариххал хъварал дугъалги росун,   маххда рукъарулел, къан ккун чIчIоларел,

КIанцIун чан толарел чуялги рекIун,  гъорлIе журан унел байрахъчагIигун,

Вахъун ун ГIумахан ХIурахъ рещтIиндал,  бугъий цIакъаб тана тушманзабацца.

ГIурухъ чадиразул хъахIлъи бихьидал,  тIолго нур ссун ана доб Хъизихъалълъул.

Вахъун ун ГIумахан ЧIчIарахъ рещтIиндал.  бубуди ххеххлъана тушманзабазул.

ГIажавхан, ГIакълухан, Камали  рачун,  мугъазда пажал  ран, пилил бо бачун,

Гавази  маврагун , Муххрани  хангун,  ханзабазул аскар цадахъги бачун,

КъватIив вахъанила Типлисдерил шагь,   ГIумахан вухIизе чол боги бачун,

Вахъун щварав ххункар капурлъи бачун,   гьиналълъул кавуда  тарихх хъвалилан.

Чилъи бугел щинал цадахъги рачун,  похъицца  ццулъарал чуялги рекIун,

Черххалда берчIвани, гIадан хIинкъулел,  хъахIал маккал гIадал, къолдаби ретIун,

Бакъул нур ссун унеб ярагъги борчун,   мискинал щиназе ссадакъаги кьун,

Лълъудби ругелацца цIцIаралги тIамун,  къулгьу цIцIалун, ярагъ черххалдаги бан,

Ххириял дугIаби ххвалчабазда хъван,  щвана гъолодиссел Алазаналде:

– Асалам гIалайкум, Ххунзахъ ГIумахан!

– Ва гIалайкум салам, чIчIарлълъул бахIарзал!

– ЦIцIоралдасса давла дуй насиблъаяв,

Давлагун рукъалде мун лълъикI вачаяв.  Азарго гIурцIматIа ххазинаги къан,

Нусго вараниде месед бакIарун,  кутакалълъ рахъулел хъулбузде гIунтIун,

Къоазар рекIарав цадахъги вачун,  щвана Ширакалде  дов Ибрагьимхан,

Ваханиб  бахъулезе хIал кьезеийлан.  Я доб Ваханиб, я доб Гумушиб

ГIали, ГIумарида  рахъизе кIвечIел,  рахъун боде кьурав нуцалассул вас.

Ваханиб бахъун, хъузхъул гъурарав,  Гумуш-хъала бахъун, асир гьабурав.

Доб ПиргIанил умат гьалаг гьабурав,  дов ГьерекIлил улка  кверде босарав,

Киналго ханзаби хIатIикь тIамурав,  тушманал шагьарал цIадуд рухIарав,

Магъриб-машрикъалде цIцIар дур рагIарав,  ЦIцIоралълъул лъимада бицен дур лъарав,

БагIар ГIарассалде  гIурхъи кьабурав.  Гула алхунарев, ххер рагьаларев,

Салиянил  боял ракьалде рарав.  Ххвалчен чучуларев, чу ссвакаларев,

ЛатIип-пашал къокъа къаникь букъарав,  къанал хIажат гьечIо багьадурассе.

Ханзабазулги хан, чIваяв Надиршагь,  дур ххабар рагIидал, лугбал сорорав.

Ххалкъалълъе кIудияв къажаразул шагь,  дур боган  гIунтIидал, гъанцIун сорорав.

Дуниял къалъулеб, Къапалълъул мегIер,  къватIиб чадир чIвайдал, бер гIураб дуе.

ГоралилI бегулеб аздогьодул ракI,  мун вуссунгегиян гьарарал хвайги.

Бодул шагьаразде шагь шагьаразде,  щибаб шагьаралде расулги тIамун,

АхIдезе рекIана чIваяв имангьечI:  «Типлисдерил каву рагьун тейилан,

Кавудасса хIоссал рахъун тейилан.  Цо бо бачIун буго ххунздерилилан,

Эзулго хан вуго ГIумаханилан».  Чанги хан вахъана гIатIиракьалда,

Пулаво кваналел, чалтуг  белъунел,  цо хан вахъун вуго ххунздерил ТIалтIа

Ххарицца галамал зодихъе ралев.  Маххул ссвераниги, гулмул толарев,

ГанчIил гьаруниги сиял толарев  гьессда ххадур ругел гьел гIолохъаби,

ЦIадай кIанцIизеги нахъе къаларел,  ГIумар, ГIусмание напакъа къечIел.

Накалда квер кьабун как биххулезде  биччан тараб ххвалчен ххунздерил ханасс

ГIажуж – мажужалълъул  гIорхъуде щвегIан.  Жанив гьиндив вукIун туманкI реххани,

Тулписдерил ханги жанив ваххчарав.  Биххаги, падишагь, дур месед-гIарац,

КъватIив ТIалтIе вахъун кIалдин  хъвагIани.  Телавуриб  каву жинцца къотIулеб

НагIлаби щущайги Ахтал  ххвалчадул.  Гьакил двари буго Чориб добаги

Дагъистаналълъул хан хун рагIулилан,  топил роххел  буго доба Хъизихъалда

Ханзабазул ханасс дунял танилан. Бакъги цIакъ бухIулеб ЧIчIарталанубе,

ВухIанищ, ГIумахан, хинаб гьороцца?  ЦIцIадги тирун балеб мажгитул кIалтIе,

Аралищ хIарухIун хIангIарцул гъуждул?  ГIумаханассул миссри  босноб бииндал,

ЦIцIоралълъул гъулдуцца чIчIегIер бачIодай?  Ханассул мусудул Гъолоде щведал,

Гъулдузул чундуцца магIу тIечIодай?  Къолден ссверун къалел кIалдаби рорчун,

Къасси рахъун арал АхIматIханассулал,  къварилъухъ рорчунел ххвалчаби рухьун,

ХIатIил гIицIцIго арал яс кьурал дурццал.  ЧIабар якъуталълъул, къед киражалълъул,

ЦIцIаруе гъугъаян  –  гъой дур КIилълъилай.  ЧIалу меседилаб, рихьи гIарцулаб

ТIун гIодобе аян  –  арай ХъисстIаман. ГIумаханассул чадир чоде чIван бугин,

Чу лълъие кьололеб, вай ГIалибулат? Нуцалассул дугъал къеда ран ругин,

КъватIир щал рахъунел, АхIматIханассулал ? Цо гIайибни ккана ГIумаханассда

КIолаго капурлъи квинчIого тедал.

Цойги...

Дур хабада бугеб киражалълъул  къед  капуразул ххарид чIчIегIер белъайги.

Дур хабада чIвараб меседил зани  азнавурзабазул  гулид борлIаги.

Хвеларев, хвеларев, лачен ГIумахан,  хьиндалазул богун ЦIцIорда ватила.

Хвезе ресго гьечIо шагь ГIабасил вас,  хIалаж ГIабдулагьгун гьакълид ватила.

Хьиндалазул богун мун ЦIцIордалъидал,  цIцIар бугел дур боял щайзе риххулел?

ХIалаж ГIабдулагьгун мун гьакълидлъидал,  ГьерекIлил чукъбуцца роххел щай лъолеб?

ЧIчIарахъ  гьоболассул гьайбатаб гьекъел,  ххер гьоркьоб жубараб, гьоцIцIо рагIараб,

Гьуинищ бихьараб, ГIумахан, дуда?  Дуе рекIкI гьабурав ЧIчIарахъа гьобол

ЧIаго дунялалда эххетугеги!  Ххер кьезе ургъарай АхIматIил ГIашат

ГIажалалълъул унтуд турайги босной!  Гьолокьа бахъараб ЦIцIолокь щвезегIан

ЦIцIалацца буххулеб чагъар  тIагIаяв,  ЦIцIоросса бахъараб Мусукиб  гIунтIун

Ххунжицца буххулеб дулугъ бегаяв.  БоцIцIи къваригIунищ мун ЦIцIоров арав –

БоцIцIухъ щай бичичIеб Гьолокь магъало?  ЦIцIар къваригIунищ мун къватIив вахъарав –

ЦIцIаруе щай инчIев Истанбуливе?  Ххунзахъа ЦIцIорое цIцIалад къотIигIан

ЦIцIолбол чагъир босун чагIи рачарав,  ЦIцIоралдасса нахъе Ххунзахъе щвегIан

Чуязул тIваркъиялълъ тIалу басарав.  МоцIцIрохъе ЦIцIор ххалеб цIцIахIил гIаларча,

ЦIцIоралде балагьун хIихIилеб буго.  ЦIцIвайихъ нух бачунеб дур гурда ххвалчен,

МагIидаги далун, гIодилеб буго.  Меседил карталде  карпит жубарав,

Картгун махIрумлъаяв, дур хIалчIахъаяв!  Кавуялда нуцIцIби резалълъул гъурав

Яццал-ясал хваяв, лачен ГIумахан!  Дур гIиял кваналеб гъоб ЗагIиб бакълъи

ТIун гIодобе айги, канлъи Нуцалхан!  Дур чуял тIамулел Гьолокь байдаби

Зодихъе кьвагьайги, дарман ГIумахан!  Биххаги, падишагь, дур месед-гIарац,

Щущанин нагIлаби Ахтал ххвалчадул.

 

2015 сон иххазулъ моцIцIалълъул 4 къо, боргьан къо - шамат къо.