ښېرڬێ چاقالڬێ
ښۈ نۇځاڷ ۺێونێڬێ چێ هېڃېب نۇځداصا عېبېدې ښېرڬێ چاقالڬێ
رېكېرۇن ئۇنېل رۇگۇن رۇڬۈ. چاقالاڷ ښارادا هێقۇن بۇڬۈ:
- كێنال باطێ- باطێيال عېلمابێ دۇڛا ڞالارالێ
بێښێنارێۺ، دێر خێرێياب ݭېر؟ - ابۇن.
- دێڛا باۺداب ڬۇرۈنێ عېلمۇ ڞالێڃۈ. دۇڛا چان
ڞالاراب؟ - ئێلان هێقۇن بۇڬۈ ښاراڛا.
- دێڛانێ گێڬۈڬێن باۺباب ڞالانا! – يان ښارايې
جاوابڬێ ڨۇن، جێبڬۈ جێندێيېڬۈ عۇراب قاعێدايالدا بېڸانڅۇن بۇڬۈ چاقال.
- هېدێن باتانێ، مۇن دێداصا عاقلۇ بۇڬېب
راعۇلاخا، نۇځدا مۇن دێداصا ڛېبې- ڛېبې بۇگێنې ڭۈلا، - يان سێحێراب قاعێدايالدا
ماڷۇن بۇڬۈ ښاراڛا.
هېل رێڴادې رېكېرۇن ئۇنېل
رۇگۇن رۇڬۈ، نۇځدا هېزدا داندې ښۈ باقاراب غالباڝ ڶۇهۇن باڃۇن بۇڬۈ. هېنێب ښاراڛا
چاقالالدا ابۇن بۇڬۈ:
- ها، خېخڬۈ ښۈ كێناب بۇڬۈنێڬێ سێحرۇياڷې ئۇرغې،
ڬۇرۈنێ غالباڝاڷ نێڶ گێيالڬۈ ڃوازې رۇڬۈ! – ابۇن.
چاقال ښارادا هاردېزې ڶۇهۇن
بۇڬۈ:
- كێناب بۇڬۈنێڬێ سێحرۇ ئۇرغێزې دێدا گۈلېب هېڃۈ.
دۇداڬێ ځواصار هارێزې گوېڃۈنێ، هانجې نێڶېدا طادې ځوالێل ساعات عۇنطانا! – ابۇن.
- بێڮۇلێۺ كێناب عاقلۇياڷۇل بېطېرهان مۇن بۇڬېب؟
- ان ابۇن بۇڬۈ ښاراڛا هېلدا. – بێڿانتېخا هانجې دۇن نێڬێ ڛېبې!
هېل راعابێ ابۇن، ښېر،
چاقالالدا ڛېبېخۇنڬێ ڶۇهۇن، غالباڝێدېخۇن هادێن گاڸان بۇڬۈ:
- قۇوات ڞێڴاراب غالباڝ، الاهاص دۇر عۇمرۇ خالات
هابېڬێ! هارۇلا دۇدا، نێجېر داعباياڷې حۇكمۇ قۈطې يان!
- خېخڬۈ بێښې! – يان ڛێداڅېڬۈ گاڸان بۇڬۈ هېب،
هېل عالځۇل حايوانازدې بېرڬێ ۺوېزابۇن وا كێنابداي هېزۇل طۈڛېبې كوانان ڷێگێلان
راگالدې ڭۇن.
- نێجېڛا ڭۇن بۇڬۈ گێڬۈ حېلېكۈڬێ ښۈ عانگۇدال
طێنڄڬێ، هېل سابابڸۇن نێجېدا هۈرڨۈب داعبا ڭۇن بۇڬۈ. دێڛا ابۇلېب بۇڬۈ حېلكال دێيې
رۇگێنې ڭۈلێلان، چاقالاڷېيێن ابۇنێ هېل جێندێيېڬۈ رۈڨۇن رۇڬۈ.
گالڬێ باڞۇناڬۈ غالباڝاڷ ابۇن
بۇڬۈ:
- كێرخا رۇڬېل هېل نۇجېر حېلكال؟ - ابۇن.
- هالې هانێز، عېمېر رێڴاد هېڃېب نۈڅۈدا رۇڬۈ.
- بالاهېيا، دێر هۇدۇل ښېر، هېل حېلكازۇڅ جۈ ڭېزې
هېڃۈ. حۇكمۇ قۈطێزېعان ڛېبې هېل دێداڬێ رێڮێزې ڭېلا. هېدێنڸێدال نێڶ رێڷێنێن هېل
رۇڬېل نۈڅۈدې، - يان ابۇن بۇڬۈ غالباڝاڷ، طاعام بۇڬېب قادېكوانێل ڛبېېڭۇنڬۈ رېگېڶې
راحاتڬێ باڃۇن.
هېڷۇڅ بالاهێزې نۈڅۈدې
رېكېرۇن ئۇن رۇڬۈ هېنێصا عالځۇل حايوانال. هېنێرې ۺوېيڬۇن، غالباڝ جانێبې ڶۇهێنې
قېرڨۈن بۇڬۈ، اما كاراط ڝاقڬۈ هێطێناب بۇگێناڷ، جێبڬۈڬێ بۈرڃێزې گوېڃۈڬۈ، هېڷ
ڸازابۇن بۇڬۈ:
- ها، چاقال، بێڷا، جانێبېڬێ ئۇن، دۇڛا حېلكال
دێڅې قواطێرې رېهې! – ابۇن.
بېطېر قۇلۇن، غالباڝێيې
ئێكرام هابۇن، چاقالێن فارقۇن نۈڅۈدا جانێبې طېرڮۇن ئۇن بۇڬۈ.
ښۈ لاحزات ئۇن بۇڬۈ، ښۈيڬێ
ئۇن بۇڬۈ، چاقالێن، كێنڬۈ قواطێبې باڭۇن هېڃۈ. هانێب ښاراڛا ابۇن بۇڬۈ:
- هاي شايطان يا، جانێبېنێ انا، اما قواطێبې
باڃۇنېب هېڃۈخا مۇن! كێنالڬۈ حېلكال دۇڛاڬۈ كوانان ڶۇعێزارۇلېل راتێڃۈنێخا، -
ابۇن.
غالباڝێل ڛێن هالاڬڸۇن بۇڬۈ
وا جانێبېڬێ ڶۇهۇن، حالێڮاتاب چاقال قواطێبې ڞايان ڸازابۇن بۇڬۈ ښارادا. ښېرڬێ هېبساعات نۈڅۈدا جانێبې گانڝۇن ئۇن بۇڬۈ وا هېنێب، چاقالالدا اصگۈب عۈدۈبڬێ ڄۇن، هېلدا هێقۇن بۇڬۈ:
- ها، دۇر ئێش كێن بۇڬېب، عاقێل؟ - ابۇن.
چاقالالدا ۺێبڬۈ جاواب ڨېزې
گۇن هېڃۈ، هېب نېچۈن بۇڬۈ. غالباڝێن ابۇنێ ښاراڅ بالاهۇن ڄۇن بۇگۇن بۇڬۈ وا عېمېر
مېخاڷ بالاهۇن ڄېياڷ بێزارڸاراب هاڷ ښارادې هادێن احۇن بۇڬۈ:
- لې، ښېر، قواطێبې ڶۇها! ڃالعانێن هانجې دێدا
نۇجېڅ بالاهۇن ڄېي! – ابۇن.
- گوارێڃێن، ڄۇن بۇگا، هۇدۇل! چاقالاڷۇلڬۇن دێر
رېقېل ڭۇن بۇڬۈ هانجې، يان جاواب ڨۇن بۇڬۈ ښاراڛا.
Цо нухалълъ щивниги чи гьечIеб нухдасса гIебеде церги чакъалги рекерун унел рукIун руго. Чакъалалълъ царада гьикъун буго:
– Кинал батIи-батIиял гIелмаби дуцца цIцIаларалали бицинарищ, дир ххирияб цер? – абун.
– Дицца бащдаб гурони гIелму цIцIаличIо. Дуцца чан цIцIалараб? – илан гьикъун буго царацца.
– Диццани кIигогин бащдаб цIцIалана! – ян царае жавабги кьун, жибго жиндиего гIураб къагIидаялда белъанхъун буго чакъал.
– Гьедин батани, мун дидасса гIакълу бугеб рагIулахха, нухда мун дидасса ццебе-ццебе букIине ккола, – ян сихIираб къагIидаялда малълъун буго царацца.
Гьел рикIкIаде рекерун унел рукIун руго, нухда гьезда данде цо бакъараб гъалбацI лIугьун бачIун буго. Гьениб царацца чакъалалда абун буго:
– Гьа, ххеххго цо кинаб бугониги сихIруялълъе ургъе, гурони гъалбацIалълъ нилI кIиялго чIвазе руго! – абун.
Чакъал царада гьардезе лIугьун буго:
– Кинаб бугониги сихIру ургъизе дида кIолеб гьечIо. Дудаги хвассар гьаризе кIвечIони, гьанже нилIеда тIаде хвалил сагIат гIунтIана! – абун.
– Бихьулищ кинаб гIакълуялълъул бетIергьан мун бугеб? – ан абун буго царацца гьелда. – Биччантехха гьанже дунниги ццебе!
Гьел рагIабиги абун, цер, чакъалалда ццебеххунги лIугьун, гъалбацIидеххун гьадин кIалъан буго:
– Къуват цIцIикIкIараб гъалбацI, Аллагьасс дур гIумру ххалат гьабеги! Гьарула дуда, нижер дагIбаялълъе хIукму къотIеян!
– Ххеххго бице! – ян ццидахъего кIалъан буго гьеб, гьел гIалхул хIайваназде берги щвезабун ва кинабдай гьезул тIоццебе кванан лълъикIилан ракIалдеги ккун.
– Нижецца ккун буго кIиго хIелекоги цо гIанкIудал тIинчIчIги, гьел сабаблъун нижеда гьоркьоб дагIба ккун буго. Дицца абулеб буго хIелкал дие рукIине кколилан, чакъалалълъейин абуни гьел жиндиего рокьун руго.
КIалги бацIцIунаго гъалбацIалълъ абун буго:
– Кирхха ругел гьел нужер хIелкал? – абун.
– Гьале гьанир, гIемер рикIкIад гьечIеб нохъода руго.
– Балагьея, дир гьудул цер, гьел хIелказухъ дунго балагьичIого жо ккезе гьечIо. ХIукму къотIизегIан ццебе гьел дидаги рихьизе ккела. Гьединлъидал нилI рилълъинин гьел ругел нохъоде, – ян абун буго гъалбацIалълъ, тIагIам бугеб къадикванил ццебеккунго рекIелIе рахIатги бачIун.
Гьелълъухъ балагьизе нохъоде рекерун ун руго гьенисса гIалхул хIайванал. Гьенире щвейгун, гъалбацI жанибе лIугьине къеркьон буго, ама каратI цIакъго гьитIинаб букIиналълъ, жибгоги борчIизе кIвечIого, гьелълъ лъазабун буго:
– Гьа, чакъал, билълъа, жанибеги ун, дуцца хIелкал дихъе къватIире регье! – абун.
БетIер къулун, гъалбацIие икрамги гьабун, чакъал паркъун нохъода жанибе тIерхьун ун буго.
Цо лахIзат ун буго, цойги ун буго, чакъалин абуни, кинго къватIибе баккун гьечIо. Гьаниб царацца абун буго:
– Гьай щайтIан я, жанибени ана, ама къватIибе бачIунеб гьечIохха мун! Киналго хIелкал дуццаго кванан лIугIизарулел ратичIонихха, – абун.
ГъалбацIил ццин гьалаглъун буго ва жанибеги лIугьун, хIалихьатаб чакъал къватIибе цIцIаян лъазабун буго царада. Церги гьебсагIат нохъода жанибе кIанцIун ун буго ва гьениб, чакъалалда асскIоб гIодобги чIчIун, гьелда гьикъун буго:
– Гьа, дур иш кин бугеб, гIакъил? – абун.
Чакъалалда щибго жаваб кьезе кIун гьечIо, гьеб нечон буго. ГъалбацIин абуни царахъ балагьун чIчIун букIун буго ва гIемер меххалълъ балагьун чIчIеялълъ бизарлъараб гьалълъ цараде гьадин ахIун буго:
– Лe, цер, къватIибе лIугьа! ЧIалгIанин гьанже дида нужехъ балагьун чIчIей! – абун.
– КIваричIин, чIчIун букIа, гьудул! Чакъалалълъулгун дир рекъел ккун буго гьанже, – ян жаваб кьун буго царацца.
